උතුරු දිග චීනයේ ෂාංහයි ජනපදයේ එක්තරා ගොවිපවුලකට පිරිමි දරුවන් සතර දෙනෙකු විය. යොවුන් වියට පත්වෙද්දී මෙකී දරුවන්ගෙන් වැඩිමහල් තිදෙනා අකාලයේ මියඇදුනෝය. මෙයින් මහත්සේ බියට පත්වූ දෙමව්පියන් “කුං ශේ” බුදුසසුනට පුජා කළෝය. කුං ශේ ගේ පැවිදි නම වූයේ පාහියන් ය. පාහියන් යන්නේහි අර්ථය ධර්මය බබලවන්නා යන්නයි.නාමයට ගැලපෙන පරිද්දෙන්ම උන් වහන්සේ සාමනේර අවධිය පටන්ම අතිමහත් චිත්ත ධෛර්යයකින් හෙබි භික්ෂුන් වහනසේ කෙනෙකු ලෙස ලෝක ප්‍රසිද්ධියට පත්විය.
පාහියන් භික්ෂුවගේ ගමන් මග
පැවිදි වියේ මුල් අවධියේ සිටම උන් වහන්සේ ආදර්ශමත් විනය ගරුක යතිවරයෙකු විය. එතුමා තුල පහල වු බලාපොරොත්තුවක් වුයේ රටරට වලට ගොස් හැකිතරම් ධර්ම කරුනු රැස් කිරිමයි. ඒ සඳහා ගෞතම බුදුන්වහන්සේ උපන් ඉන්දියාවට පැමිණිම තිර අදිටනක් විය. අවස්ථා ගණනකදි උන් වහන්සේ මේ කාර්‍ය ඉටුකර ගැනිම සඳහා සූදානම් වුවද අතහැර දමන්නට සිදුවිය. නොපසුබටනා විර්යයෙන් පිරිපුන් එතුමා බාධක මැද තම අභිලාෂය ඉටු කර ගත්තේය.පුදුමයට කරුණ වන්නේ ඒ වන විටත් තුමාගේ වයස 65ක් ඉක්මවීමයි.
ක්‍රි ව 399 දි එතුමා තම සංචාරය ආරම්භ කල බව දැක්වේ. ඊට සහභාගි වු ගණන 10 කි.ගමන සඳහා කණ්ඩායම තොරාගත්තේ පහසු මාර්ගයක් නොවේ. මධ්‍යම ආසියාවේ ගෝබි කාන්තාරය හරහා වූ අති දුෂ්කර මාර්ගයකි. ඇත්තේන්ම එය බිහිසුනු ගමනකි. වැලි කුණාටු අධික උෂ්නත්වය (දිවා සමය) අධික ශීතල (රාත්‍රිය) වැනි දේශගුණික හේතු , රළු මාර්ග ,මං පහරන්න සොරුන්ගේ කරදර මධ්‍යයේ මේ පිරිස ගාන්ධාරය හරහා පුරුෂ පුර තක්ෂිලා පසු කරමින් උතුරු ඉන්දියාවේ මගධය පැමිණියහ
එය ඉන්දියාවේ ගුප්ත පරපුරේ II වන චන්ද්‍ර ගුප්ත රජ සමයයි. මෙකල ඉන්දියාවේ ස්වර්ණමය කාලපරිච්ඡේදයකි. 6 අවුරුද්දක් උන් වහන්සේ ඉන්දියාවේ ගත කළහ. බුදුන් වහන්සේ ජිවමානව වැඩ සිටි සියළු ස්ථාන වැඳ පුදා ගත් උන් වහන්සේ බොහෝ ධර්මග්‍රන්ථ පරිශීලනය කර එවා පිටපත් කර ගත්තේය.පසුව ත්‍රාම්ලිප්ති නැව්තොටින් ගොඩනැගුනු පිරිස දින 14ක ගමනකින් පසුව ලංකාවට ගොඩබට බව සඳහන් වේ. එකල අනුරාධපුර රාජධානි සමයයි.මහානාම රජු (ක්‍රිව 409-31) එකල මෙරට පාලනය කළ රජුය. පාහියන් තුමාට මහානාම රජුගේ අනුග්‍රහය යටතේ වැඩ සිටිමට අරාධනා ලැබුනේ අභයගිරි විහාරයේය.
කෙසේ වෙතත් එතුමා මෙරටට පැමිණි සමය සිහසුන සම්බන්ධව කැළඹිලි සහිත සමයක් විය. මහානාම රජතුමා ඉතාමත් ධාර්මික රජෙකු විය. එතුමා සිහසුනට පත්වීමට පෙර පැවිද්දෙකු විය. නමුත් එතුමා ගේ අගබිසව රජුගේ සොහොයුරා වූ උපතිස්ස සමග තිබු මිත්‍ර සම්බන්ධයක් ඇසුරෙන් කුමන්ත්‍රණයකින් රජුමරා දම සිහසුනට පත්විය.මේ පාහියන් හිමියෝ ලංකාවේ සිටි සමයේ පැවති දේශපාලන ක්‍රියාවලියයි.
පාහියන් භික්ෂුව මෙරට වසර 2ක් නැවති සිටියේය. රාජධානිය පුරා ඇවිද්දේය.අභයගිරි මෙන්ම මහාවිහාර භික්ෂුන් ආශ්‍රය කළේය. තමා ඇසින් දුටු හා ඇසූ තොරතුරු සටහන් කරගත්තේය.එතුමාගේ දේශාටන වාර්තාවේ ලංකාවේ පිහිටිම දේශගුණය මෙරට ජනාවාස වු අකාරය අභයගිරිය ස්ථුපය ,මහ විහාරය ඇතුළු ගොඩනැගිලි, දළදා පෙරහැර,චේතියගිරිය යන ප්‍රදේශ විශේෂයෙන් දක්වා තිබේ.
පාහියන් තුමාගේ සටහන අනුව මෙරට මුහුදු සිමාවේ සිට සැතපුම් 40ක් දක්වා දූපත් රජුට අයත්විය. ඒවා පාලනය කලේ රජු විසින් පත්කල නිලධාරින් මඟිනි. පාලනය ඉතාමත් ධාර්මිකය තෙරුවන් කෙරේ ඉමහත් භක්තියක් ඇත. එතුමා සමාන්‍ය ජනතාවගේ ප්‍රශ්න කෙරේ ඉමහත් සැලකිල්ලක් දක්වයි. එතුමා සඳහන් කල මේ රජු මහානාම රජු ලෙස සැලකෙයි.
රටේ දේශගුණය සම ශිතොෂ්ණ එකකි. වසර පුරාම ගස්වැල් ඵලබරව පවතී. නගරය ජනාවාස වී ඇත්තේ වරින් වර මේරට පැමිණි පිරිස නිසාවෙනි. එසේ පැමිණිමට නිතර නිතර මෙරටට පැමිණි වෙළදුන් හා ඔවුන්ගේ ප්‍රචාර ඉවහල් විය. මෙසේ පැමිණි ජනතාව සාමකාමිව දිවි ගෙවුහ.මෙයින් පෙනෙනේ වර්ථමානයේ රජරට දේශගුණය පිළිබඳව ප්‍රශ්න වලට මුහුන දුන්නත් පාහියන් භික්ෂුව පැමිණි සමයේ එවැනි දේශගුණයක් හෝ ජල ප්‍රශ්නයක් හෝ නොවු බවකි.
ලංකාව ජනාවාස විම ගැන සඳහන් කරන පාහියන් භික්ෂුව ලංකාවෙ ආදිම මනුෂ්‍යයන් නොවන බව සඳහන් කරයි. ඔවුන් යක්ෂයන් හෝ නාගයන් වන බව සඳහන් කරයි.ඔවුන් පිටරටින් පැමිණි වෙළදුන් හා ගනුදෙනු කළහ. ඒ කර ඇත්තේ මෙසේය. යක්ෂයන් හා නාගයන් තමන්ට අයත් භාණ්ඩ වල මිල සළකුණු කර මුහුදු අයිනේ වෘක්ෂ යට සුරැකිව තබා යති. විදෙස් වෙළඳ කණ්ඩායම් එවාට අයත් මිල තබා භාණ්ඩ රැගෙන යති .පසුව ලංකාවේ සශ්‍රිකත්වය දැන ගත් වෙළෙන්දෝ මෙරටට පැමිණ ස්ථිරව පදිංචී වුහ .
එතුමා නගරය පුරා (අනුරාධපුර) සංචාරය කර අසා දැන ගත් පරිදි සිරිලක සිටි මුළු භික්ෂුන් වහන්සේලා ගේ සංඛයාව 6000ක් පමණ විය. එතුමා වැඩ විසු අභයගිරියේ පමණක් භික්ෂුන් වහන්සේ ලා 600 කට අධිකව වැඩ සිටියහ . චේතියගිරිය(මිහින්තලය ) වැඩ සිටි සියලු භික්ෂුන් වහන්සේලා ට සිව්පසය සපයන ලද්දේ රජතුමා විසිනි. පාත්‍රය රැගෙන පිණ්ඩපාතයේ වඩින සංඝයාට දානය නොවරදි. පාහියන් තුමාගේ මේ විස්තරය අතිශෝක්තියක් නොවන බව පෙනේ . හේතුව මහාවංශයේ සඳහ්න් අකාරයට මහාදාථික නාග රජු කල චේතියගිරියේ පමණක් 200 කට අධික භික්ෂුන්වහන්සෙලා වැඩ සිටි බව සඳහන් වීමය.
අභයගිරි විහාරය ගැන සඳහන් කරන එතුමාගේ විස්තරය වෙනත් කිසිදු විදේශිය හෝ දේශිය වාර්තාවක සඳහන් නොවන අපුර්ව එකකි. අභයගිරි විහාර භූමිය තුළ වටිනා මැණික් ඔබ්බන ලද රන් රිදි කැටයම් කළ අලංකාර බුද්ධ මන්දිරයක් විය. එහි හරිත වර්ණ මමන්තිකා විශේෂයකින් සාදවන ලද අඩි 20ක් පමණ වු උස්වූ බුදු පිළිමයකි. පිළිමයේ කාන්තිය දසත විහිදුවයි. බුදු පිළිමයේ දකුණතෙහි මහනර්ඝ මුතුඇටයක් විය.පාහියන් භික්ෂුව සඳහන් කරන මේ මාලිගය තවමත් හඳුනාගෙන නැත. අභයගිරි ස්ථුපය ගැන සඳහන් කරන් එතුම එය ඉදිකර ඇත්තේ බුදුන් වහන්සේ සිරිලකට වැඩම කළ අවස්ථාවකදි පිහිටවු සිරිපතුලක් මත බව පවසයි.එය එතුමා අසා දැනගත් කථාවකි. අභයගිරිය ස්ථුපය අඩි 400 ක් උස්වු බව පවසයි.එසේම අභයගිරි මුලසුන අයත් බෝධිය දඹදිව බුද්ධගයාවේ ශ්‍රි මහා බෝධියේ බිජයක් ලෙස වැඩමවා රෝපනය කරන ලද්දක් බව සඳහන් කර ඇත.
පාහියන් භික්ෂුව විස්තර කරන දළදා පෙරහැර හා ප්‍රදර්ශණය ඉතා විසිතුරු එකකි. එය සැම වසරකම පසාම ඉතාම උත්සවශ්‍රියෙන් පවත්වන්නකි. දළදා මාලිගය පිහිටියේ ඇතුළු නුවරය. අභයගිරි විහාරය පිහිටා ඇත්තේ උතුරු දොරටුවෙන් පිටතය. දළදා මාලිගයේ සිට දළදා වහන්සේ මහා පෙරහැරකින් අභගිරියේ ප්‍රදර්ශන ශලාව වෙත වැඩම කරවයි. මෙම දළදා උත්සවයට පෙර එම ප්‍රවෘත්තිය අණබෙර කරුවෙකු විසින් නුවරුන් වෙත දැනුම් දෙන ලදි. අණබෙර කරු ගමන් කළේ ඇතෙකු පිටය. මොහු අති දක්ෂ කවියෙකු විය.
මහජනතාව වෙත දැනුම් දුන්පසු දළදාව වැඩමවන මාර්ගය නුවර වැසියෝ ශුද්ධ පවිත්‍ර කරති. පෙරහැර ගමන් කරන්නේ අණබෙර යවා දින 10කින් පසුවයි. පෙරහැර දින මුලු නගරයම එකම හිස් ගොඩකි. ඒ අතර මග දෙපස 550 ජාතකයේ සඳහන් කථාවලින් දැක්වූ චිත්‍ර වලින් අලංකාර වී තිබුනි. අභයගිරිය ප්‍රදර්ශන ශලා වෙත එලඹුණ දළදාව එහි දින 90 ක් තැන්පත් කර තැබේ. මේ කාලය තුල දිවා රාත්‍රී දළදා ප්‍රදර්ශනය මහජනතාව වෙනුවෙන් විවෘතව පවති. ඉන්පසු එය අදාල මාලිගය වෙත වැඩමවනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත් පාහියන් භික්ෂුව සඳහන් කරන මේ දළදා මාලිගාව සහ ප්‍රදර්ශන ශලාව තවමත් හඳුනාගෙන නොමැත්තකි. එය අභයගිරි පූජනීය පෙදෙසේ දෙවන සමාධි පිළිමය අසල පැවති බවට අනුමාන කෙරේ.
එකල ලංකාවේ පැවති සංඝාරමවල මිලකල නොහැකි තරම් වස්තු සහිත භාණ්ඩාගාරවු බව දේශාටන වාර්තාවේ සඳහන් වේ. ඒ ගැන විස්තර කරන එතුමා මෙසේ සඳහන් කරයි. මිහින්තලය අරාමය සතුවු භාණ්ඩාගාරය කොල්ලකැමට සොර රැළක් පැමිණි බවත් ඒ අවස්ථාවේදි සොරුන් විහාරාධිපති හිමියන්ට අසුවු බවත් ඉන්පසු විහාරාධිපති හිමියන් සොරුන්ට අහාර පාන වලින් සංග්‍රහ කොට පිටත්කර යැවු බවත්ය.
අභයගිරි විහාරයේ නැවති සිටි පාහියන් භික්ෂුව මහායානික අදහස් දැරූ භික්ෂුවක් වුවද හීනයානයට ද ගරු කල යතිවරයෙකු විය. මහාවිහාරයේ සහ මිහින්තලයේ වැඩ සිටි මහ තෙර දෙනමක් ගැන සඳහන් වේ . රහත් හිමිනමක් තරමටම සිල්වත්වු ධර්ම කීර්ති නම්වූ මහාතෙරනමකගේ අදාහන උත්සවයක් සඳහන් වේ. අදාහන ඵලකය සදා තිබුනෙ සඳුන් ශහ් දේවදාර ලියෙනි.ඒතුලින් වෙඬරු සහ ගිතෙල් ආදිය තවරා තිබුණි.චිතක දැල්වු පසු නුවරුන් තම අතේවු සළුපිලි අවාන් ඒතුලට දමන ලදි.
මිට අමතරව පාහියන් තුමාගේ විස්තරයේ අනුරාධපුර රජකු විසින් මහාවිහර භික්ෂුන් විෂයේ කළභූමි පුජාවක ද සඳහන් වේ ..විස්තරයට අනුව මංගල වෘෂභයින් දෙදෙනෙකු නගුලක ගැට ගසා සීමා ලකුණු කරන ලදි. ඒ සීමා බිමට අතුළු වු සියළු ගේ දොර හරක බාන අරාමයට අයත්විය.
වසර දෙකක් මෙරට වැඩවාසය කල පාහියන් භික්ෂුව ආපසු මලක්කා ජවා හරහා වෙළඳ නැවකින් තම මව් බිමට වැඩියහ.උන්වහන්සේගේ සංචාරයේ අරමුණ ඉටුවිය .ලංකාවේ රැස් කරගත් ධර්ම අතර මහීශාසක විනය දීර්ඝගාම සංයුක්තගාම, සන්නිපාත යන ග්‍රන්ථ විය.
1998 මුතුහර මාර්තු සඟරාවට මිග/බෝලවලාන මහ විදුහලේ අචාර්ය එච් එම් කොතලාවල ලියූ ලිපිය ඇසුරෙනි.
පාහියන් භික්ෂුව ලියු සම්පුර්ණ වාර්තාව මෙතැනින්ද ලංකාව ගැන විස්තරය මෙතැනින්ද බලාගත හැක.
